Acil Vaka Yönetimi: Veteriner Hekimler İçin Pratik Rehber

Veteriner pratikte en stresli anlar acil vakalardır. Hızlı karar verme, doğru önceliklendirme ve ekip koordinasyonu hayat kurtarır. Bu rehber, acil vaka yönetiminde size yol gösterecek.

Triaj: İlk ve En Kritik Adım

Triaj Nedir?

Triaj, acil servis akışını yöneten sınıflandırma sistemidir:

• 🔴 Kırmızı (Acil): Anında müdahale gerekir
• 🟠 Turuncu (Çok Acil): 15 dakika içinde müdahale
• 🟡 Sarı (Acil): 30-60 dakika içinde müdahale
• 🟢 Yeşil (Acil Değil): Stabil, bekleyebilir

Triaj Değerlendirme Kriterleri

ABC Yaklaşımı:

1. A (Airway): Hava yolu açık mı?
2. B (Breathing): Solunum normal mi?
3. C (Circulation): Dolaşım stabil mi?

Kırmızı Kategorisi (Anında Müdahale)

• 💔 Kardiyak arrest
• 🚫 Solunum arresti
• 🩸 Kontrol edilemeyen kanama
• 🧠 Konvülziyonlar (status epilepticus)
• 🌡️ Hipertermi (>41°C)
• 💥 Şiddetli travma

Turuncu Kategorisi (15 dk içinde)

• 🫁 Dispne (zorlu solunum)
• 🤢 Şiddetli kusma/ishal (dehidratasyon)
• 🩸 Anemi (mukozalar soluk)
• 🔥 Ateş (>39.5°C) + letarji
• 💊 Zehirlenme şüphesi

Sarı Kategorisi (30-60 dk)

• 🦴 Kırıklar (stabil)
• 🤕 Yara (kanama kontrol altında)
• 📉 Hafif dehidratasyon
• 🔊 Hafif dispne
• 🧪 Lab sonucu beklenen vakalar

Yeşil Kategorisi (Stabil)

• 💉 Aşı randevuları
• 🩹 Yara kontrolü
• 💊 Reçete yenileme
• 📋 Rutin kontrol

Acil Vaka Protokolleri

1. Kardiyak Arrest (CPR)

RECOVER Protokolü:

C - Chest Compressions (Göğüs Kompresyonları)

• Frekans: 100-120/dakika
• Derinlik: Göğüs genişliğinin 1/3 - 1/2'si
• Pozisyon: Lateral (yan yatış)
• Değiştirme: Her 2 dakikada bir kişi değişir

A - Airway (Hava Yolu)

• Entübasyon (mümkünse)
• Oksijen %100

B - Breathing (Ventilasyon)

• 10 nefes/dakika
• Her 6 saniyede bir nefes

D - Drugs (İlaçlar)

• Epinephrine: 0.01 mg/kg IV (her 3-5 dk)
• Atropine: 0.04 mg/kg IV (tek doz)
• Reversal ajanlar (gerekirse)

2 Dakika Döngüsü:

• 2 dk CPR → Ritim kontrol → Devam/Dur kararı

2. GDV (Mide Burulması)

İlk Müdahale:

1. IV Yol Açın (2 kateter - büyük damar)
2. Şok Tedavisi (Kristalloid: 90 ml/kg/saat)
3. Dekompresyon (Orogastrik tüp veya trokar)
4. EKG Monitörizasyonu (ventriküler aritmiler)
5. Analjezi (Opioidler)
6. Cerrahi Hazırlık (mümkün olan en kısa sürede)

Kritik Noktalar:

• ⏰ Zaman= Hayat (her saat %10 mortalite artar)
• 🩺 Aritmiler hayatı tehdit edebilir
• 💧 Agresif sıvı resüsitasyonu gerekir

3. Travma Yönetimi

Primary Survey (İlk Değerlendirme):

• A: Hava yolu açıklığı
• B: Solunum değerlendirmesi
• C: Dolaşım ve kanama kontrolü
• D: Nörolojik değerlendirme (bilinç)
• E: Tüm vücut muayenesi

Secondary Survey (İkincil Değerlendirme):

• Radyografi (toraks, abdomen)
• FAST ultrasonu (serbest sıvı)
• Lab (CBC, biyokimya, koagülasyon)

Resüsitasyon:

• Kristalloid: 20-40 ml/kg bolus
• Kan transfüzyonu (PCV <20%, TP <3.5)
• Analjezi (Opioid ± Ketamine CRI)

---

---

4. Zehirlenme

Temel İlkeler:

1. Zehir Belirleyin (ne, ne zaman, ne kadar?)
2. Dekontaminasyon
   • Emesis (kusturma): İlk 2 saat içinde
   • Aktif kömür: İlk 4 saat içinde
3. Antidot (varsa)
4. Destekleyici Bakım
5. Monitörizasyon

Yaygın Zehirlenmeler:

| Zehir | Antidot | Protokol | |-------|---------|----------| | Warfarin | Vitamin K1 | 0.5-2.5 mg/kg PO | | Etilen glikol | Fomepizole veya Etanol | Fomepizole: 20 mg/kg IV | | Çikolata | Yok | Emesis + Aktif kömür | | Paracetamol | N-asetil sistein | 140 mg/kg loading |

5. Konvülziyon (Status Epilepticus)

İlk 5 Dakika:

• Diazepam: 0.5-1 mg/kg IV/IM/rektal
• Veya Midazolam: 0.2 mg/kg IN (intranazal)

5-10 Dakika (Devam ederse):

• Diazepam tekrar: 0.5-1 mg/kg IV
• Phenobarbital: 2-4 mg/kg IV (yavaş)

10+ Dakika (Hala devam ederse):

• Propofol: 4-6 mg/kg IV bolus
• CRI başlat: 0.2-0.4 mg/kg/dk
• Genel anestezi hazırlığı

Acil Servis Ekip Koordinasyonu

Rollerin Belirlenmesi

Acil Lider (Veteriner Hekim):

• Karar verici
• Genel koordinatör
• Triaj sorumlusu

Anestezi Sorumlusu (Veteriner Teknisyeni 1):

• Entübasyon
• Ventilasyon
• Monitörizasyon

IV Erişim ve İlaç Sorumlusu (Veteriner Teknisyeni 2):

• IV kateter
• İlaç hesaplama ve uygulama
• Sıvı resüsitasyonu

Kayıt Sorumlusu (Resepsiyonist/Teknisyen 3):

• Zaman damgalı kayıtlar
• Uygulanan ilaçlar
• Vital parametreler

Etkili İletişim

SBAR Yöntemi:

• S (Situation): Durum ne? "5 yaşında köpek, 10 dakikadır konvülziyon"
• B (Background): Geçmiş? "Epilepsi hikayesi yok, zehir tüketimi olabilir"
• A (Assessment): Değerlendirme? "Status epilepticus, hayati tehlike var"
• R (Recommendation): Öneri? "Diazepam IV, propofol hazırla"

Vaka Çalışması: GDV ile Gelen Alman Çoban Köpeği

Senaryo:

• 7 yaşında, erkek, 45 kg
• 2 saat önce kusma girişimi başlamış
• Şişkin karın, huzursuz, tükrük akıtıyor

Triaj:

• 🔴 KIRMIZI - Anında müdahale

İlk 5 Dakika:

1. ✅ Triaj: Kırmızı kategori
2. ✅ İki büyük IV kateter (18G)
3. ✅ Kristalloid başlat: 90 ml/kg/saat
4. ✅ EKG monitörizasyonu
5. ✅ Trokar ile dekompresyon

5-15 Dakika: 6. ✅ Radyografi (doğrulama) 7. ✅ Analjezi: Fentanyl 5 mcg/kg IV 8. ✅ Lab: CBC, Biyokimya, Laktat 9. ✅ Cerrahi ekip bilgilendirildi

15-30 Dakika: 10. ✅ Aritmiler için lidokain hazır 11. ✅ Kan transfüzyonu hazırlığı 12. ✅ Hasta sahibi bilgilendirildi 13. ✅ Cerrahi başladı (45. dakikada)

Sonuç: Hasta başarıyla stabilize edildi ve cerrahi yapıldı. 48 saat monitörizasyon sonrası taburcu edildi.

---

---

Acil Servis Ekipmanları

Zorunlu Ekipman

Airway Yönetimi:

• Endotrakeal tüpler (çeşitli boyutlar)
• Laringoskop
• Ambu bag
• Oksijen kaynağı

Monitörizasyon:

• Pulse oksimetre
• Kapnograf
• EKG
• Kan basıncı ölçer

İlaçlar:

• Epinephrine
• Atropine
• Diazepam/Midazolam
• Propofol
• Kristalloid ve kolloidler
• Reversal ajanlar

Diğer:

• IV kateterler (18G-24G)
• Trokar (GDV için)
• Göğüs tüpü seti
• Acil cerrahi paketi

---

İlgili Vetigen Özellikleri

Acil vaka yönetiminizi Vetigen ile optimize edin:

• AI Asistan - Acil vaka kayıtlarınızı hızlıca tutun, hiçbir detayı kaçırmayın
• Elektronik Hasta Kaydı - Acil müdahale protokollerini ve timeline'ı kaydedin
• Klinik Yönetim Özellikleri - Acil ekipman ve ilaç stoklarını takip edin
• Demo Talep Et - Vetigen'in acil vaka yönetimi özelliklerini keşfedin

---

İlgili Blog Yazıları

Veteriner pratiğinizi geliştirin:

• AI Destekli SOAP Kayıt Sistemi - Acil vakalarda bile hızlı kayıt tutun
• Telemedicine Veterinerde - Acil telefon danışmanlıklarını yönetin
• Klinik Yazılımı Seçim Rehberi - Acil servis ihtiyaçlarınız için doğru yazılım

---

Etiketler: #AcilVaka #AcilServis #Triaj #HayatKurtarma #VeterinerProtokol #AcilMüdahale